Дзеяньне пасткі на споры
Назіраньне канцэнтрацыі мехаватых спораў грыбоў Leptosphaeria maculans i L. biglobosa выконваецца няспынна ад 1 верасьня да 30 лістапада (восеньскі пэрыяд), а таксама ад 1 сакавіка да 31 траўня (веснавы пэрыяд), пры выкарыстаньні сямідзённых аб’ёмамерных пастак на споры (Burkard Manufacturing Inc., Вялікабрытанія і Лянзоні, Італія). Пасткі актыўна засмоктваюць паветра (10 m3/гадз.) разам са знаходзячыміся ў ім спорамі і пылкамі расьлінаў, якія пасьля асаджваюцца ў сярэдзіне пасткі, на стужцы памазанай вазэлінам. Стужка гэтая прычэпленая да бубна, які круціцца з хуткасьцю 2 mm у гадзіну. Праз тыдзень стужку выймаецца з бубна і нарэзваецца на адрэзкі даўжынёй 48 mm, што раўняецца 24 гадзінам працы пасткі. Назіраньне спораў пад мікраскопам дазваляе высьветліць у які дзень і а каторай гадзіне споры знаходзіліся ў паветры. Ведаючы хуткасьць паветра можна з вялікай дакладнасьцю вызначыць канцэнтрацыю спораў у 1 m3 паветра. Вартасьць 1 на рысунку (вось OY) азначае, што ў той дзень (вось OX), у кожным кубічным мэтры паветра знаходзіўся адзін спор, вартасьць 100 азначае, што ў кубічным мэтры паветра было ажно 100 спораў.
Выкарыстаныя намі аб’ёмамерныя пасткі вылоўліваюць споры розных відаў грыбоў і пылкі расьлінаў. Споры L. maculans i L. biglobosa маюць характэрную форму і пэўны разьмер і менавіта таму яны даволі лёгка пазнавальныя ў гушчы іншых спораў. Аскаспоры абыдвох відаў падобныя, таму назіраньне з дапамогай мікраскопа не дазваляюць вызначыць, якога віду споры знаходзяцца ў паветры (гэта можна быць адзін з вышэй узгаданых відаў, альбо абыдва віды ў розных да сябе прапорцыях).

Разьмяшчэньне пастак на тэрыторыі Польшчы:

Пасткі працуюць на абшары большасьці рэгіёнаў Польшчы, на якіх інтэнсіўна вырошчваецца рапс:

  1. Надморскі рэгіён (разьмяшчэньне пасткі: Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Rarwinie каля Каменя Паморскага);
  2. Паморскае Паазер’е i Паморска Вармінскі рэгіён (Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Radostowie каля Тчэва);
  3. Мазурска-Беластоцкі рэгіён (Agro-Fundusz Mazury ў Драгошчах каля Кэнтшына);
  4. Вялікапольшча (Instytut Genetyki Roślin PAN у Познані);
  5. Куявы i Мазоўша (Stacja Doświadczalne Oceny Odmian у Глыбокім каля Крушвіцы);
  6. Судэцкі рэгіён- дольнасілезкае ваяводства (Stacja Doświadczalna Oceny Odmian у Тарнове каля Замбковіц Сьлёнзкіх);
  7. Судэцкі рэгіён апольскае ваяводства- (PPHiU „Arenda” у Харбеліне каля Глухолаз);
  8. Лубуска-дольнасілезкі рэгіён (Instytut Ochrony Roślin, Oddział Sośnicowice, каля Глівіц).

  1. Кракаўска-сандамерскі рэгіён i карпацкі рэгіён (Краснэ каля Жэшава, Zakład Agrobiologii i Ochrony Środowiska UR у Жэшаве);
  2. Любэльска-замойскі рэгіён, Мазавецка-падляскі, а таксама лодска-велюньскі (Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa ў Пулавах).

Абсяг прагназаваньня з выкарыстаньнем пэўнай пасткі распрацавана на падставе кліматычных рэгіёнаў Польшчы (Wiszniewski i Chechłowski, 1987) з уласнымі праўкамі, у вападку разьмяшчэньня дзьвюх пастак у адным рэгіёне, альбо разьмяшчэньня пасткі на мяжы некалькіх рэгіёнаў.

 

Назіраньне спеласьці плодаваньня

Пікнідыі гэта плодаваньні конідыяльнай стадыі, у якой дасьпейваюць конідыяльныя зароднікі, няздольныя затручваць расьліны на аддаленых плянтацыях. Для ўтварэньня мехавых зароднікаў неабходныя псэўдатэцыі – плодаваньні мехавой стадыі. Іхная сьпеласьць азначаная ў клясах A-E. Найвялікшую шкоду чыніць кляс D, які азначае плодаваньні, якія маюць цалкам сасьпелыя мехавыя зароднікі. Пасьля дажджу гэтыя зароднікі пранікаюць вонкі і здольныя да затручваньня расьлін рапсу.
У дапаўненьні да назіраньня канцэнтрацыі мехавых зароднікаў грыбоў L. maculans i L. biglobosa ў паветры, у межах праграмы SPEC выконваюцца назіраньні сьпеласьці плодаваньняў, якія разьвіваюцца на рэштках пасьляжніўнага рапсу. Дасьледваньні вядуцца ў 44 мясцовасьцях:

    · дольнасілезкае: Тарнуў, Злоты Поток;
    · куяўска-паморскае: Глыбокае, Накло;
    · любэльскае: Бэзэк, Лесьнёвіцы, Пулавы;
    · любускае: Малышын, Шпротава;
    · лодзкае: Касьцежын, Масловіцы, Скерневіцы, Валевіцы;
    · малапольскае: Вялічка;
    · мазавецкае: Радом, Радзікуў, Седльцы;
    · апольскае: Намыслуў, Харбелін;
    · падкарпацкае: Краснэ;
    · падлякае: Лыскі, Сувалкі;
    · паморскае: Радостава;
    · сілезкае: Сасновец, Сасьніцовіцы, Завада, Жоры;
    · сьвентакшыскае: Мадлішовіцы;
    · вармінска-мазурскае: Бяла Піска, Драхошы, Вроцікава.
    · вялікапольскае: Баборуўка, Белявы, Цэрэквіца, Ерка, Паўловіцы, Піла, Познань, Стшалкова, Шчоджыкава;
    · заходняпаморскае: Кодромб, Рарвіна;

Вынікі, якія датычаць сьпеласьці плодаваньня ў трыццаці чатырох мясцовасьцях разьмешчана ў выглядзе пунктаў на мапе ў разьдзеле „Навіны”. Прысутнасьць псэўдатэцыяў кляса D сьведчыць пра пагрозу для рапсу ў дадзеным рэгіёне.
У дасьледваньні спеласьці спораў удзельнічае шмат прыватных асоб, якія зрабілі даступнымі ўласныя гаспадаркі і гароды, станцыі відавага экпэрымэнтаваньня COBORU, Станцыі Вырошчваньня Расьлінаў Strzelce (Адзьдз. у Małyszynie), станцыі экпэрымэнтаваньня IGR PAN, ZBŚRiL PAN i IUNG, Экалягічная Станцыя UAM, а таксама сельскагаспадарчыя рады на Мазоўшы і ў сьвентакшыскім i лодзкім ваяводствах.